شهرک سنگی واردزیا در گرجستان

در دل کوه‌های جنوب کشور گرجستان، بنایی شگفت‌انگیز و بی‌نظیر جای گرفته است که تاریخ، مذهب، فرهنگ و مهندسی را در قالبی واحد و شکوهمند در خود گرد آورده است؛ شهرک سنگی واردزیا، شاهکار جاودانه‌ای از دوران طلایی گرجستان، که همچنان پس از قرن‌ها، با صلابتی تحسین‌برانگیز بر فراز صخره‌های کوه اِروشتی ایستاده است.

واردزیا حاصل دورانی‌ست که کشور گرجستان در اوج شکوفایی سیاسی، اقتصادی و معنوی خود قرار داشت. بنای اولیه این مجموعه در سده دوازدهم میلادی، به دستور شاه گیورگی سوم آغاز شد و در زمان سلطنت دختر او، ملکه تمار، به اوج توسعه و عظمت رسید.  برای گردشگرانی که علاقه‌مند به کشف لایه‌های تاریخی و فرهنگی قفقاز هستند، بازدید از این مجموعه یکی از جذاب‌ترین تجربه‌های سفر خواهد بود؛ به‌ویژه اگر این سفر با تور زمینی گرجستان انجام شود.

شهر سنگی واردزیا

شهرک سنگی واردزیا یکی از برجسته‌ترین آثار به‌جای‌مانده از دوران شکوفایی سیاسی و فرهنگی گرجستان در قرون وسطی است؛ اثری که تاریخ آن به سده دوازدهم میلادی بازمی‌گردد و با نام دو شخصیت تأثیرگذار در تاریخ گرجستان، یعنی شاه گیورگی سوم و دخترش ملکه تمار، پیوند خورده است.

ساخت واردزیا در حدود سال ۱۱۸۵ میلادی، در زمان سلطنت شاه گیورگی سوم آغاز شد. هدف اصلی از احداث این مجموعه، ایجاد یک پناهگاه مستحکم و استراتژیک در دل کوه‌های صعب‌العبور منطقه سامتسخه–جاواختی بود؛ جایی که به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خاص، قابلیت دفاع طبیعی بسیار بالایی داشت. با درگذشت پادشاه، ادامه پروژه به عهده ملکه تمار سپرده شد؛ زنی با درایت، سیاست‌مدار و مذهبی، که از او به‌عنوان نخستین زن تاج‌دار تاریخ گرجستان یاد می‌شود. مهم‌ترین بخش این مجموعه، کلیسای "خوابانیدن مریم مقدس" است که در قلب شهرک واقع شده و با نقاشی‌های دیواری نفیسی از جمله تصویر معروف ملکه تمار در لباس سلطنتی مزین شده است.

شهرک سنگی واردزیا یکی از برجسته‌ترین آثار به‌جای‌مانده از دوران شکوفایی سیاسی و فرهنگی گرجستان در قرون وسطی است؛ اثری که تاریخ آن به سده دوازدهم میلادی بازمی‌گردد و با نام دو شخصیت تأثیرگذار در تاریخ گرجستان، یعنی شاه گیورگی سوم و دخترش ملکه تمار، پیوند خورده است.

ساخت واردزیا در حدود سال ۱۱۸۵ میلادی، در زمان سلطنت شاه گیورگی سوم آغاز شد. هدف اصلی از احداث این مجموعه، ایجاد یک پناهگاه مستحکم و استراتژیک در دل کوه‌های صعب‌العبور منطقه سامتسخه–جاواختی بود . شهر سنگی واردزیا یکی از مهم‌ترین و شگفت‌انگیزترین آثار تاریخی کشور گرجستان است که در جنوب این کشور، در منطقه‌ی سامتسخه-جاواختی، واقع شده است.  ساخت واردزیا به قرن دوازدهم میلادی بازمی‌گردد، دوره‌ای که ملکه تامار، یکی از بزرگ‌ترین فرمانروایان تاریخ گرجستان، بر تخت سلطنت نشسته بود.

یکی از مهم‌ترین بناهای موجود در این مجموعه، کلیسای عروج مریم مقدس است. دیوارنگاره‌هایی با موضوعات مذهبی، چهره‌های قدیسان، و تصویری معروف از ملکه تامار و پدرش شاه گیورگی سوم، در دیوارهای این کلیسا نقش بسته‌اند.

از نظر جغرافیایی، واردزیا در فاصله‌ی حدود ۶۰ کیلومتری شهر آخالتسیخه و در نزدیکی مرزهای جنوبی گرجستان واقع شده است. این منطقه، که دارای چشم‌اندازهای کوهستانی زیبا، هوای پاک و طبیعت بکر است، سالانه میزبان هزاران گردشگر داخلی و خارجی است.

چرا غار سنگی واردزیا ایجاد شد؟

شهر سنگی واردزیا، واقع در جنوب گرجستان، یکی از برجسته‌ترین آثار معماری صخره‌ای جهان است که در دل کوه‌های منطقه «اوروشِلی» و در حاشیه رود متکواری در قرن دوازدهم میلادی ایجاد شد. دلیل به وجود آمدن این
شهر شگفت‌انگیز، مجموعه‌ای از عوامل نظامی، مذهبی، سیاسی و اجتماعی بوده که در ادامه به‌صورت دقیق تشریح می‌شود:

۱. دفاع در برابر حملات خارجی

نخستین و اساسی‌ترین دلیل ساخت واردزیا، تأمین امنیت نظامی و دفاع در برابر حملات دشمنان خارجی بود. ساخت شهری در دل کوه، با ده‌ها تونل مخفی، اتاقک‌های تو در تو، و موقعیتی پنهان در ارتفاعات صخره‌ای، راهکاری هوشمندانه برای ایجاد پناهگاهی مستحکم، غیرقابل نفوذ و ایمن در برابر تهاجم محسوب می‌شد.

۲. ایجاد یک مرکز مذهبی و رهبانی

دومین انگیزه مهم، نقش مذهبی و فرهنگی واردزیا بود. 

۳. محل پناهگاه سلطنتی در زمان بحران

بر اساس منابع تاریخی، واردزیا به‌گونه‌ای طراحی شده بود که در صورت حمله یا بحران، بتواند مأمنی برای خانواده سلطنتی و نخبگان سیاسی و دینی باشد

۴. نماد قدرت ملی و شکوه فرهنگی

ایجاد واردزیا، به‌ویژه در دوران حکومت ملکه تامار، نماد اقتدار دولت گرجستان و نمایش توان معماری، مهندسی و فرهنگی آن زمان بود.

پیشنهاد مطالعه: گرجستان کجاست؟

معماری واردزیا در گرجستان

شهر سنگی واردزیا، یکی از شگفت‌انگیزترین نمونه‌های معماری صخره‌ای جهان، در جنوب گرجستان و در دامنه‌های کوه «اوروشلی» بنا شده است. معماری این شهر بر اساس اصول استتار طبیعی، کارکردهای چندمنظوره و هماهنگی کامل با طبیعت کوهستانی طراحی شده و تا امروز نیز مورد تحسین مورخان، معماران و گردشگران است

شهر واردزیا به‌صورت کامل در دل صخره‌های طبیعی تراشیده شده و در حدود پانصد متر از دیواره‌ی کوه را در بر می‌گیرد.

از منظر معماری، واردزیا نمونه‌ای بی‌نظیر از شهرسازی در دل کوهستان است. این شهر در دامنه‌ی کوه اروشتسلی و در مجاورت رودخانه‌ی متکواری حفاری شده تخمین زده می‌شود که این مجموعه در دوران اوج خود، در حدود ۶۰۰ اتاق و ۱۳ طبقه داشته است. متأسفانه بخش زیادی از آن در اثر زلزله‌ای ویرانگر در قرن سیزدهم میلادی فرو ریخت و امروزه تنها بخشی از آن باقی مانده است

آدرس و نقشه غار سنگی واردزیا

در قلب جنوب غربی گرجستان، جایی میان تپه‌های آرام و دامنه‌های کوهستانی منطقه سامتسخه–جاواختی  (Samtskhe–Javakheti)، مجموعه‌ای شگفت‌انگیز از فضاهای تراشیده‌شده در دل کوه قرار دارد؛ اینجا واردزیا است. بنایی تاریخی و رازآلود که نه‌فقط روایتگر تاریخ سیاسی و مذهبی گرجستان، بلکه نمونه‌ای بی‌بدیل از تلفیق انسان و طبیعت در معماری است.

• استان : سامتْسخِه-جاواختی
•  شهرستان: آسپیندزا
•  (فاصله ۶۰ کیلومتری) نزدیک‌ترین شهر بزرگ

مسیرهای دسترسی زمینی:

اگر قصد سفر از تفلیس (پایتخت گرجستان) به واردزیا را داشته باشید، باید سفری تقریباً ۵ ساعته و ۲۵۰ تا ۲۷۰ کیلومتری را از میان کوهستان‌ها و مناطق تاریخی طی کنید.

وسایل نقلیه مناسب: خودرو سواری یا ون کوچک